سیر گیاهی غده‌ای، پایا، علفی و یک‌ساله است که برگ‌های استوانه‌ای و نواری به رنگ سبز تیره دارد. بعد از سبز شدن از دل زمین برگ‌ها به صورت چند شاخه به گل می‌نشینند. در بین گل‌ها تخمدان‌های کپسولیشکل به صورت چتری با رنگ‌های سفید یا صورتی به وجود می‌آید. تخم‌های آن سیاه رنگ و ریزتر از تخم پیاز است. کشاورزان از این تخم‌ها برای کشت سیر کمتر استفاده میکنند. قسمت اصلی سیر غده‌ی زیرزمینی آن است که دارای ریشه‌های مویی در زمین میباشد. غده‌ی سیر از ده تا دوازده دانه یا حبه تشکیل شده است که هر کدام از آنها در پردهی نازک و سفید رنگی قرار دارند که مجموع آنها در یک پردهی نازک دیگر قرار گرفته‌اند و سیر را در زیر خاک به عمل می‌آورند. سیر دارای چند نمونه است: دو نوع آن بوستانی و پرورشی و نوع‌های دیگر آن بیابانی و خودرو هستند. البته نوع وحشی آن خواص درمانی بهتری دارد. بعضی از انواع وحشی را در طب سنتی قدیم مریم نخودی می‌گفتند. این نوع سیر کمی کوچک‌تر و تندتر است و خواص بیشتری در خود دارد.
در کتاب تحفه‌ی حکیم مؤمن مبداء اصلی سیر سرزمین ایران ذکر شده است. در کتاب‌های داروسازی کشورمان از سیر با نام اسقوردیوان یاد شده و اعراب آن را ثوم می‌گویند.
داستانی درباره‌ی سیر از زبان سالخوردگان :
ماموران دربار حکومت ناصرالدین شاه مردی خباز را از بندر گناوه از شغل خودش بی‌کار کردند و به این دلیل که او نیم‌تنه‌ی پایینش شباهت زیادی به ماهی داشت او را به تهران بردند تا درباریان این انسانماهی را ببینند. چون به دربار رسید سکوت اختیار کرد. با خود گفت دیگر هرگز دریا را نخواهد دید. او را نزد شاه بردند و به او امر کردند در مقابل شاه سر فرود آورد و ادای احترام کند. مرد خباز بدون عکس العمل به شاه نگاه می‌کرد تا اینکه یکی از بزرگان دربار گفت:” شاها، اجازه دهید چند روزی در دربار بماند تا خو بگیرد.” شاه قبول کرد. مرد چند روزی در دربار ماند. باز هم صحبت نکرد تا اینکه وزیر اعظم امیرکبیر از جریان خبر دار شد و با مرد خباز صحبت کرد و جوابی نشنید. دستور داد مرد را در بازار و کاروانسراهای تهران بگردانند تا سیاحتی بکند بلکه سخنی بگوید. به مدت چهار روز او را در کوچه و بازار گرداندند. روز اول در یک کاروانسرا خندید و روز دوم در یک تجارت‌خانه خندید ولی مأمورین متوجه نشدند که به چه چیزی و چه کسی می‌خندد. پایان روز چهارم اور را نزد شاه بردند و واقعهی خندیدن او را تعریف کردند. شاه هر چه از او سؤال کرد جوابی نشنید. با غضب گفت: ” گردنش را بزنید.” ولی باز هم تغییر در روحیه‌ی آن مرد ایجاد نشد. شاه رو به مرد کرد و گفت: ” اگر بگویی برای چه خندیدی قول می‌دهم دستور دهم که فوراً تو را به دیارت بازگردانند و خلعتی شاهانه به عنوان سوغات با خود ببری. مرد خباز لب به سخن گشود و گفت:” قربانِ قبله‌ی عالم گردم. شهر شما بسیار تماشایی بود. در روز اول در کاروانسرایی دیدم که سیر را خروار می‌فروشند. از این کار خنده‌ام گرفت. روز بعد وارد تجارت‌خانه‌ای شدم که بسیار زیبا فرش شده بود. مقداری زعفران را با چه دقتی مثقال می‌کردند. از بابت این هم خنده‌ام گرفت که سیر با آن همه خواص خروار خروار و زعفران را با خواص کم با آداب و دقت مثقال مثقال وزن می‌کردند.” شاه دستور داد هدایای ارزنده به وی دادند و به دیارش فرستادند.
خواص درمانی و روش مصرف
سیر طبیعت گرم و خشک دارد.
قسمت مورد استفاده: غده‌ی زیرزمینی
طرز تهیه و خواص ترشی سیر: از قدیم سیر را حبه می‌کردند و بعد پوست می‌گرفتند و در شیشه یا کوزه‌ای که داخلش لعاب داشت قرار می‌دادند و روی آن را سرکه‌ی انگور که خودشان از قبل تهیه کرده بودند می‌ریختند و درِ آن را محکم می‌بستند و روی کوزه تاریخ می‌گذاشتند. این ترشی را گاهی به مدت هفت سال دست نمی‌زدند. در این مدت سیر تغییر رنگ می‌دهد و سیاه رنگ میشود و طعم آن کاملاً تغییر میکند و مایل به طعم شیرین. تا حدودی مانند عسل و بسیار نرم میشود. سیر هفتساله را برای دردهای کهنه مفاصل و عصب سیاتیک به مریض می‌دهند که همراه با غذای روزانه مصرف کند.
طرز تهیه و خواص سیر مقشر: مقداری سیر را پوست بکنید و رنده کنید. ظرفی را آماده داشته باشید. مقداری سیر رنده شده را در ته ظرف پهن کنید و کمی شکر روی آن بریزید. دوباره سیر را روی آنها پهن کنید و دوباره شکر بریزید. این عمل را تا پرشدن ظرف ادامه دهید. در پایان درِ آن را ببندید و در جای خشک و گرم نگاه دارید. به مدت یک تا چند سال درِ آن را باز نکنید. این سیر برای دردهای کهنهی مفاصل و همچنین پیش‌گیری از سرطان معجونی شفابخش خواهد بود.
طرز تهیه و خواص روغن سیر: روش اول: سیر را بعد از پوستکندن خرد کنید. بعد در شیشه دردار بریزید. روی آن را روغن زیتون بودار اصل اضافه کنید و آن را از اول بهار تا آخر پاییز در مجاورت نور مستقیم آفتاب قرار دهید. بعد میتوانید از آن برای چرب کردن مفاصلی که درد دارند استفاده کنید. روش دوم: پنجاه گرم سیر تازه را رنده کنید و در دویست و پنجاه گرم الکل سفید قرار دهید. به مدت پنجاه روز تمام درِ آن را ببندید و در جای گرم نگهداری کنید. برای آرام کردن دردهای رماتیسم صبح و شب سه تا چهار قطره از آن را با یک سوم استکان آب میل کنید. تا بهبودی با روغن سیر محل‌ها را ماساژ دهید و گرم نگاه دارید.
چربی خون ، گرفتگی رگ، قلب: سی حبه سیر را پوست بگیرید و همراه با پنج عدد لیموترش جیرفتی که پوست و هسته‌ی آن را گرفته‌اید داخل همزن (میکسر) بریزید. پس از آن‌که همه‌ی محتویات له شد با یک لیتر آب مخلوط کنید و بجوشانید (نکته‌ی مهم: فقط و فقط، یک بار جوش بخورد.) پس از سرد شدن، آن را از صافی رد کنید و محتویات را داخل یک شیشه بریزید و در یخچال نگهداری کنید. روزانه نصف استکان بعد از هر غذا میل نمایید. پس از سپری شدن سه هفته از مصرف مداوم این عصارهی طبیعی، شادابی را در تمام بدنتان لمس خواهید کرد و تمامی گرفتگیهای رگهای بدن و سایر عوارض آنها به عنوان مثال دید کم و سنگینی گوش به حالت عادی خود باز خواهد گشت. بعد از مصرف یک دوره‌ی سه هفته‌ای، شما باید هشت روز استراحت کنید و سپس دومین دوره‌ی مصرف سه هفته‌ای را اجرا کنید.
اسهال در اثر سردی مزاج: سیر را بکوبید و با ماست مخلوط کنید و با نان میل کنید.
مسومیت: چنانچه بر اثر مصرف بعضی از مواد مسموم شدهاید سیر رنده شده را با ماست مخلوط و میل کنید.
اشتها آور: قبل از هر غذا کمی سیر تازه را خوب بجوید.
انگل در کودکان: کمی سیر را خرد کنید و در پارچه‌ای نازک به گردن کودک بیاویزید و به سوپ یا غذاهای کودک کمی سیر کوبیده اضافه کنید.
تقویت حافظه‌‌ی افراد پیر سرد مزاج: قبل از هر غذا یک حبه سیر میل کنید.
لکهی برص: سیر تازه را پوست بکنید و کمی رنده کنید. با کمی آب آن را بپزید و روی محل‌های رنگپریده و لک‌های برص قرار دهید. تا بهبودی این عمل را تکرار کنید.
آرامبخش درد مفاصل: در صورت سردی مزاج سیر کوبیده را با ماست میل کنید.
طاسی: سیر تازه را رنده کنید و با روغن حیوانی کمی سرخ کنید و بعد روی محل را با آن ماساژ دهید. دو ساعت بعد آن را با صابون‌های گیاهی بشویید. این عمل را تا گرفتن نتیجه باید ادامه دهید.
نکته‌ها:
- برای آزمایش بارداری دست‌ها را با آب و صابون بشویید. در یک باند استریل یک حبه سیرِ پوستکنده و سیر را برش دهید و سپس باند را لوله کنید و داخل واژن قرار دهید. به مدت یک ساعت استراحت کنید. سپس دستتان را جلوی دهان بگیرید. اگر بوی سیر احساس کردید، نشانه‌ی باردار بودن شماست.
- اگر در مکانی حبوبات یا غلات انبار کرده‌اید مقداری سیر در این مکان‌ها بگذارید. محصولات شما از شر سوله یا شپشک و آفات در امان می‌ماند.
– سیر را خوب بجوید و از بوی آن نگران نباشید. بعد از صرف سیر مقداری از برگ سبز و تازه و حتی خشک آن را با کمی تخم ریحان در دهان بجوید یا چند دانه هل سبز را با یک حبه قند نرم بجوید تا بوی سیر از دهان برود.