آیا غذاهایی که می خوریم (نوع، مقدار، چگونگی به دست آوردن آن و … ) نقشی در عبادات ما دارد؟

پاسخ :

همان طوری که کردار انسان تأثیر مثبت یا منفی در قلب و دل دارد، غذا نیز از نظر کمیت و کیفیت تأثیر بسزایی در نورانیت یا سیاهی قلب دارد. دل را روشن و باز می‏کند. به دل توفیق روآوری به خدا می‏بخشد كه در عبادت تأثیر می گذارد. پرخوری باعث سنگدلی می‏شود. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمود: «دل‏ها را به زیاد خوردن و آشامیدن نمیرانید؛ زیرا دل‏ها مانند زراعتی که بیش از حد آبش دهند، می‏میرد.»(1) در بعضى از احادیث رابطه میان غذاى اضافى و سنگدلى و عدم پذیرش موعظه دیده مى‏شود؛ از جمله، در کتاب «اعلام الدّین» از پیغمبر اکرم نقل شده: «از غذاى اضافى بپرهیزید که قلب را پر قساوت مى‏کند. از اطاعت حق تنبل مى‏سازد. گوش را از شنیدن پند و اندرز کر مى‏نماید!»(2)

همین معنى در بحارالانوار از بعضى راویان اهل سنّت از پیغمبر نقل شده‏است.(3) از این حدیث استفاده مى‏شود که غذاى اضافى سه پیامد بد دارد: قساوت مى‏آورد؛ انسان را در انجام عبادات و طاعات تنبل مى‏کند؛ گوش شنوا را در برابر مواعظ از انسان مى‏گیرد! این مطلب کاملًا قابل حس است که وقتى انسان غذاى زیاد و سنگین مى‏خورد، عبادات را به زحمت به جا مى‏آورد. نشاطى براى عبادت ندارد.

هنگامى که غذاى ساده و کم مى‏خورد، پیش از اذان صبح بیدار است. نشاط دارد. حال مطالعه و عبادت دارد. همچنین به تجربه ثابت شده است هنگامى که انسان روزه مى‏گیرد، رقّت قلب پیدا مى‏کند. بیش تر براى شنیدن اندرز آمادگی پیدا می كند؛ بر عكس هنگامى که شکم پر است، فکر انسان درست کار نمى‏کند و خود را از خدا دور مى‏بیند.

در روایات به رابطه‏ میان خوردن غذاى حرام و عدم قبولی نماز و روزه و عبادات، اشاره شده است. از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله مى‏خوانیم: «هرکسى لقمه‏اى از غذاى حرام بخورد، تا چهل شبانه روز نماز او قبول نمى‏شود. تا چهل روز دعاى‏ او مستجاب نمى‏گردد؛ هر گوشتى که از حرام بروید، آتش دوزخ براى آن سزاوارتر است؛ حتّى یک لقمه باعث روییدن گوشت مى‏شود!»(4)

در روایت مشروحى در تفسیر عیاشى از امام صادق علیه السلام نقل شده درباره این که چرا خداوند خون را حرام کرده مى‏فرماید: «این که خداوند خوردن خون را حرام کرده، به خاطر آن است که سبب جنون و سنگدلى و کمبود رأفت و مهربانى مى‏شود… تا آن جا که ممکن است فرزند و یا پدر و مادرش را به قتل برساند!»

از غذاى اضافى بپرهیزید که قلب را پر قساوت مى‏کند. از اطاعت حق تنبل مى‏سازد. گوش را از شنیدن پند و اندرز کر مى‏نماید

در بخش دیگرى از این روایت مى‏فرماید: «امّا شراب، خداوند آن را به سبب تأثیر و فسادش حرام کرده. دائم الخمر مانند بت پرست است. بدنش لرزان مى‏شود، نور (معنویت) او را از بین مى‏برد، شخصیت او را ویران مى‏سازد!(5) در احادیث اسلامى در ارتباط نوشیدن عسل با صفاى قلب، از امیرمؤمنان على علیه السلام مى‏خوانیم: «الْعَسَلُ شِفاءٌ مِنْ کُلِّ داءَ وَ لا داءَ فیهِ یقِّلُ الْبَلْغَمَ وَ یجَّلِى الْقَلْبَ؛ عسل باعث شفاى تمام بیماری ها است و در آن بیمارى نیست، بلغم را کم مى‏کند و قلب را صفا مى‏بخشد».(6)

پی نوشت ها:

1. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج‏69، ص 199.

2. محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج 1، ص 18، حدیث 589.

3. بحار، ج 74، ص 182.

4. سفینة البحار، ج 1، مادّه اکل.

5. مستدرک الوسائل، ج 16، ص163.

6. بحار الانوار، ج 63، ص 294.

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان